راه های پیشگیری از اعتیـاد بـه مواد مخدر
از لحاظ مقاصد عملی ، ی متن برای روزنامه دیواری درباره پیشگیری از گرایش دخانیات مراحل مبارزه مواد مخدر بـه دو دسته تقسیم مـی شوند ، یکی مداخله های مربوط بـه « تقاضا » و دیگری به « توزیع » با وجود این برای آن کـه تاثیر کلی برنامـه ها زیـاد باشد باید همـه راهبردها بـه صورت یکپارچه باشند . ی متن برای روزنامه دیواری درباره پیشگیری از گرایش دخانیات بخش کاهش تقاضا به منظور سوء مصرف مواد مخدر اساساً داری سه بعد یـا محور عمده مـی باشد :
1- پیشگیری 2- درمان 3- بازپروری و با آموزی
در بین این سه محور مفهوم پیشگیری وسیع تر است و معمولاً درون ذیل سه زیر شاخه ی پیشگیری نخستین ، پیشگیری دوم و پیشگیری سوم ، مورد بحث قرار مـی گیرد .
مقصورد پیشگیری از سوء استفاده از مواد مخدر رساندن این پیـام هست که : انی که مواد مخدر مصرف نمـی کنند ، همـیشـه از انجام این کار خودداری نمایند ، مواد مخدر را استفاده نمـی کنند .
پیشگیری نخستین : درون این مرحله از آشنایی انسان با مواد مخدر و شروع مصرف هر نوع ماده غیر قانونی بحث مـی شود .
پیشگیری دوم : با شناخت نخستین مورد سوء مصرف ، بلافاصله اقدامات درونی و حمایتی آغاز شود . ی متن برای روزنامه دیواری درباره پیشگیری از گرایش دخانیات درون این گروه عده ای بـه مصرف تفننی مواد و عده ای بـه مرحله وابستگی روانی جسمـی رسیده اند .
پیشگیری سوم : از بازگشت مجدد به اعتیـاد جلوگیری مـی کند علاوه بر آن کـه به فرد معتاد کمک مـی کند بر مشکلات خود ( جسمـی ، روانی ، خانوادگی ، روابط اجتماعی و اشتغال و...) فایق آید .
گروه هدف در پیشگیری نخستین عموم مردم و در پیشگیری دوم و سوم بسیـار محدودتر مـی باشد .
گروه سنی درون پیشگیری نخستین پایین و در پیشگیری دوم و سوم بالاتر مـی باشد . اگر نخستین مرحله پیشگیری را از زمان تشکیل نطفه شروع کنیم ، بی راهه نرفته و سخنی بـه اشتباه نگفته ایم . درون بحث پیشگیری نخستین ، بیشتر جوانان مورد توجه اند ، چون این دو فرض وجود دارد کـه : ی متن برای روزنامه دیواری درباره پیشگیری از گرایش دخانیات الف _ جوانان آسیب پذیرند و بیشتر جذب مصرف مواد مخدر مـی سوند . ب _ هر قدر شروع مصرف مواد مخدر بـه تاخیر انداخته شود احتمال آن کـه جوانان مصرف مواد مخدر را شروع کنند کمتر هست و اگر هم شروع کنند کمتر معتاد مـی شوند .
پیـام پیشگیری نکته مـهمـی است بـه خصوص با توجه بـه شیوه های پیـام ، وسیله انتقال پیـام ، رسانـه هایی کـه برای رساندن پیـام بـه کار گرفته مـی شوند .
جهت ایجاد مصونیت اجتماعی درون برابر سوء مصرف مخدر مـی توان از برنامـه های زیر استفاده کرد :
1- آشنا دانش آموزان با موقعیت های اجتماعی کـه ممکن است آنـها را به منظور آزمایش مواد مخدر تحت فشار اجتماعی قرار دهد .
2-ایجاد مـهارت های شناختی لازم با موقعیت های خطرناک و دوری از آن ها .
3-ارایـه اطلاعات بـه نوجوانان کـه باعث تصحیح برداشت ذهنی آنان از معیـارهای اجتماعی حاکم بر مصرف مواد شود .
مقصود از پیـام به منظور پیشگیری از مواد مخدر ساده هست : جلوگیری غیر مصرف کنندگان از شروع بـه مصرف مواد مخدر . ولی اجرای این مقصود بـه این سادگی نیست و در هر کشوری یـا در هر جایی که تا رسیدن بـه این مقصود راه درازی درون پیش هست . پیـام های پیشگیری از مواد مخدر مـی توانند بـه صورت اطلاع رسانی ، هشدار ، شوک یـا ترساندن باشند . کارساز بودن پیـام را بر حسب اثر گذاری آنـها برنگرش ، دانش و رفتار پیـام گیرندگان بررسی مـی کنند .
بنابراین برنامـه هایی کـه توسط مرکز پیشگیری از سوء مصرف مواد (C..S.A.P) درون بخش جوانان با احتمال خطر بالا تدوین مـی شود . بر جوانانی کـه دارای شرایط زیر هستند ، تاکید بسیـار دارد .
1- افرادی کـه پدر یـا پدر و مادرشان معتاد هستند .
2- افرادی کـه در کودکی قربانی آزار و اذیت دیگران شده اند.
3- افرادی کـه ترک تحصیل کرده اند .
4- افرادی کـه از مدرسه اخراج شده اند یـا فرار کرده اند .
5- افرادی کـه اقدام بـه کرده اند.
6- افرادی کـه اعمال خشونت بار و یـا تخلف درون رفتار دارند .
7- افرادی کـه معلول فیزیکی هستند .
8- افرادی کـه بی خانمان و آواره هستند .
معرفی چند مدل پیشگیری از اعتیـاد
1- طرح پیشرفت کودکان به منظور گروه سنی 6-12 ساله .
2- آموزش مـهارت های زندگی به منظور گروه سنی 10-14 ساله .
3- شجاعت « تو » بودن به منظور گروه سنی 2-5 ساله .
4- طرح آماده بودن به منظور گروه سنی 11-14 ساله .
علل اعتیـاد
این علل درون سه مقوله اصلی خلاصه مـی شوند :
الف : عوامل سرشتی _ شخصیتی
ب : عوامل بین شخصی
ج: عوامل اجتماعی زیست محیطی ، فرهنگی.
الف _ عوامل سرشتی _ شخصیتی : این سوال کـه داروهای مخدر اعتیـاد آور چگونـه و در کجا عمل مـی کنند ، منجر بـه تفکر و تعمق درباره پیوند احتمالی بین وابستگی بـه مواد مخدر و استعداد ژنتیک اشخاص شده است . این نظریـه حاکی از آن هست که بـه همان طریقی کـه بیمار مبتلا بـه دیـابت دچار کمبود انسولین مـیشود ممکن هست نوعی ضعف زیست شناختی یـا ژنتیک درون فرد وجود داشته باشد کـه با تجویز نوع ویژه ای از داروهای روان کنشی کمبود آن جبران شود .
تمایل بـه اعمال زشت و خلاف – اصولاً حتما دانست کـه ماده انتخابی یک مصرف کننده بـه خواست او گزینش نمـی شود بلکه بـه وضعیت تکاملی کـه فرد مصرف کننده مـیل دارد بـه آن وضعیت بازگشت کند بستگی دارد .
داشتن بیماری روانی مانند افسردگی و دلهره نیز درون تمایل فرد بـه مصرف مواد تاثیر دارد ، بیماری های مزمن جسمـی مانند دردهای بدن نیز باعث مـی شود کـه فرد بـه جای درمان علمـی سراغ مصرف مواد برود .
از عوامل شخصیتی دیگر مـی توان بـه داشتن وضعیت تحصیلی نامناسب ، لذت و کنکاوی ، کم بودن احساس رضایت ، کمبود اعتماد بنفس و اطمـینان بـه خود ، قانع نبودن ، سرکشی ، ضعف مـهار شخصیتی ، تحریک پذیری آنی ، نا امـیدی و غم و اندوه اشاره کرد .
ب _ عوامل بین شخصیتی : ( عواملی کـه به خانواده فرد ارتباط دارد ) گاهی اوقات بین مصرف مواد مخدر و کودکان درون حال رشد خانواده هایی کـه از طلاق ، جدایی ، یـا مرگ زود هنگام همسر خوب رنج مـی برند پیوستگی وجود دارد ( تاثیر بر نگرشت توان )وجود خشونت درون منزل عاملی کـه با مصرف مواد مخدر همبستگی نزدیکی دارد .
بی توجهی بـه فرزندان و آنـها را بـه حالا خود رها و عدم توجه بـه مشکلات روحی و اجتماعی آنان از دیگر عوامل بین شخصی اعتیـاد افراد بـه مواد مخدر مـی باشد .
ج_ عوامل اجتماعی ، زیست محیطی ، فرهنگی
طرد شدن از طرف معلمان و بستگان ، احساس بـه کنار رانده شدن و به رسمـیت شناخته نشدن درون اجتماع بیش از همـه اساس نظریـه های مصرف گسترده مواد مخدر را تشکیل مـی دهند . اگر از دیدگاه فلسفه بـه این موضوع بنگریم نقطه شروع مصرف مواد مخدر بی خویشتنی ( Alenating) هست . بـه گفته مورتن (Morton) بی هویتی هنگامـی بـه وجود مـی آید کع مقررات اجرایی حافظ نظام اجتماعی ضعیف شود و هنگامـی کـه فرد احساس کند نمـی تواند یـا نمـی خواهد اه قراردادی یـا تعریف شده اجتماعی و فرهنگی را بـه دست آورد ، بـه وسیله جامعه و با استفاده از وسایل تجویز شده درون به دست آوردن آنـها تلاش مـی کند .
عوارض اعتیـاد
شامل همـه مواردی است کـه روی جسم و روان تاثیر مـی گذارد ایجاد وابستگی مـی نماید و باعث هیجان ، عصبانیت ، افسردگی ، رفتار غیر طبیعی و یـا گیجی مـی شود . مصرف این موارد ایجاد وابستگی مـی نماید .
این عوارض درون پنج بخش مورد بررسی قرار مـی گیرد :
1- عوارض اقتصادی 2 - عوارض خانوادگی و فامـیلی 3- عوارض جسمـی و روانی 4- عوارض شغلی 5- عوارض اجتماعی
1- عوارض اقتصادی
نگهداری مجرمـین مواد مخدر و معتادان درون زندان هزینـه اقتصادی زیـادی را در مـی گیرد کـه این هزینـه ها عبارتند از :
- هزینـه های مراقبت های بهداشتی ، تغذیـه ، پوشاک ، پرسنلی ( کارمند و یـا کارگر کـه در اختیـار زندان مـی باشد ) . هزینـه ساخت زندان را نیز بـه آن حتما اضافه نمود .
- هزینـه های مراقبت های بهداشتی ثانویـه مانند ساخت بیمارستان ها و درمانگاه ها ، زیرا معتادی که درون اثر مصرف مخدر بـه بیماری جسمـی و روانی مبتلا مـی شود ، گاهی موارد احتیـاج بـه بستری شدن و درمان دارد . هزینـه های وارد بـه نیروی انتظامـی ، تاسیس نیروهای ویژه مبارزه با مواد مخدر و خرید دستگاههای مورد استفاده و تخصصی دیگر کـه بسیـار قابل توجه مـی باشد .
- هزینـه های قضات و دادگاه ها ، تجهیز و ساخت مراکز آزمایشگاهی و تاسیس مراکز
باز پروری و تهیـه دارو.
- هزینـه کنترل مرزها ، تعمـیر و ساخت جاده ها و تاسیس پاسگاههای نیروی انتظامـی وهزینـه انجام طرحهای تحقیقاتی کـه در این خصوص انجام مـی گیرد .
- هزینـه تشکیل سیمنارها و گردهمایی ها و کنفرانس ها و هزینـه مسافرت های داخلی و خارجی محققین و دست اندرکاران ، کـه در مجموع بار اقتصادی کلانی را بـه دولت وارد مـی کند . طبق محاسبات انجام شده و در ایـالت متحده امریکا هر معتاد درون سال حدود 1000 که تا 1500 دلار زیـان و خسارت بـه مملکت وارد مـی کند .
عوارض خانوادگی و فامـیلی
طلاق و جدایی
با توجه بـه آمارهای موجود حدود 33 درون صد از علل طلاق بـه نوعی با مواد مخدر ارتباط دارد . خانواده ای کـه با هزار امـید و آرزو بـه خواستگاری ی مـی رود . اگر از اعتیـاد فرزند خود آگاه هستید . درون وهله اول بـه فکر درمان اعتیـاد او بر آیید و سپس با سرنوشت یک بی گناه بازی کنید . متاسفانـه دیده مـی شود کـه گاهی ان جوان نیز از اعتیـاد خواستگار خود آگاه هستند و لی به موضوع اعتیـاد خواستگار خود آگاه هستند ولی بـه موضوع اعتیـاد خواستگار توجه خاصی نمـی نمایند ، اما بعد از تشکیل زندگی و در زیر یک سقف بودن بودن بـه مشکلات آن واقف مـی گردند .
نابسامانی خانوادگی ، جر و بحث ، درگیری و جدال درون بین خانواده هایی کـه شوهر یـا زن معتاد بـه مواد مخدر هستند بسیـار فراوان مـی باشد و عموماً افراد معتاد ، خانواده هایی متشنج دارند که حتی فامـیل و همسایگان دور و نزدیک از این امر آگاهند .
محدود شدن روابط خانوادگی
شخص معتاد اگر درون محل کارش حضور داشته باشد و همسرش بـه طور ناگهانی با او تماس بگیرد و بگوید کـه شام یـا ناهار منزل فلانی هستیم ، من بـه آنجا مـی روم و تو خودت از سرکار بـه آنجا بیـا ، ناگهان توفانی درون مغزش شروع مـی شود کـه اگر بدون مصرف مواد مخدر بـه مـهمانی بروم ممکن است بـه اعتیـاد من شک ند ، زیرا درون اثر دیر شدن مصرف مواد مخدر علایم مصرف ن اعتیـاد پدیدار مـی گردد . درون نتیجه مانع از رفتن او بـه مـهمانی مـی شود یـا اگر بـه مـهمانی برود و مشکل خاصی پیش بیـاید کـه ناچار باشد درون محل مـهمانی بماند بـه دلیل نداشتن مواد مخدر در هر شرایطی سعی مـی کند بـه منزل برگردد و یـا اینکه بـه دلیل بی حوصلگی ناشی از مصرف مواد مخدر تمایلی بـه شب نشینی ندارد و همـیشـه سعی درون محدود روابط با فامـیل دارد .
غفلت از فرزند
افراد معتاد نسبت به افراد عادی درگیری ذهنی بیشتری دارند . تهیـه مواد ، مکان مصرف مواد ، هزینـه خرید مواد و خوب یـا بد بودن نوع مواد ، درون طی روز که تا حدودی فکر معتاد را بـه خود مشغول مـی دارد هم چنین نشئگی ناشی از مصرف مواد و خماری ناشی از عدم مصرف یـا دیر شدن زمان مصرف یـا بد بودن جنس مواد باعث عدم ثبات خلقی درون معتاد و درون نتیجه غفلت او از پرورش و تربیت صحیح فرزندانش مـی شود .
خشونت درون خانواده
زمانی کـه فرد معتاد بـه عللی نتواند مواد مخدر تهیـه کند و یـا اینکه دیر مواد مصرف کند، دچار نوعی حالت خشونت مـی شود یـا بـه عبارتی رفتار ضد اجتماعی از خود نشان مـی دهد کـه این امر با همسر آزاری و کودک آزاری همراه مـی باشد کـه در موارد شدید با شکایت همسر از وی بـه مراجع قانونی همراه باشد .
افت سطح اجتماعی خانواده
به دلیل درگیری های مکرر درون خانواده معتاد و مسایل حاشیـه ای ناشی از آن عموماً افت سطح اجتماعی درون این گونـه خانواده ها مشخص مـی باشد ..
افت سطح اقتصادی خانواده
شخص معتادی که حقوق ثابت مـی گیرد بـه دلیل اعتیـاد مـی بایست مبلغ قابل توجهی از حقوق خود را جهت خرید مواد مخدر خرج نماید کـه این امر درون خانواده هایی کـه درسطح اقتصادی پایین یـا متوسط جامعه قرار دارذند مشکلات بیشتری بـه وجود مـی آورد .
3- عوارض جسمـی و روانی
کاهش وزن : مصرف مواد مخدر بخصوص درون شروع مصرف موجب کاهش وزن قابل توجهی در شخص معتاد مـی شود بـه طوری کـه این امر با نوع ماده مخدر مصرفی ومقدار مصرف روزانـه و حتی الگوی مصرفی ( دود ، تزریق ، خوردن ، اسنشاق ) نیز درون مرتبط مـی باشد . بـه طور مثالانی کـه مصرف خوراکی تریـاکی را شروع مـی نمایند کاهش وزن بیشتری نسبت بهانی کـه مصرف نوع کشیدن دارند از خود نشان مـی دهند . متغیر بودن ساعت مصرف و تعداد دفعات مصرف روزانـه نیز درون کاهش وزن شخص معتاد بی تاثیر نمـی باشد . گاهی این کاهش وزن مـی تواند درون طی ماه اول که تا ده کیلو گرم را باشد.
اختلالات گوارشی : افراد معتاد بـه خصوص انی کـه مصرف خوراکی تریـاک دارند بیشتر از افراد طبیعی دچار زخم های معده و روده و ناراحتی های گوارشی مانند تهوع ، ترش ، سوزش سر معده و... مـی شوند . بـه ویژه اگر فرد معتاد دارای مشکلات روحی و عصبی نیز باشد این عوارض شدت مـی یـایند . زیرا فشارها و دلهره روزانـه سبب ازدیـاد ترشحات اسیدی معده شده و مخاط داخلی دستگاه گوارش را سست و آسیب پذیر مـی سازد .
سوء هاضمـه و سوء تغذیـه : درون اثر کمبود انواع ویتامـین های گروه B و تاثیر مواد مخدر بر مراکز اشتها ، شخص معتاد بعد از مدتی کوتاه دچار سوء تغذیـه مـی گردد به خصوص اگر از لحاظ مالی درون .ضعیت مناسبی نباشد و تغذیـه کافی نداشته باشد . هم چنین متابولیسم پایـه درون معتادان کم خون نیز بـه درجاتی مشاهده مـی گردد .
ضعف سیستم ایمنی : غیر فعال شدن گلبولهای سفید و کاهش ایمونوگلوبولین های خونی ومختل شدن سیستم دفاعی بدن موجب مستعد شدن فرد معتاد بـه عفونت مـی شود .
ضعف قلبی و عروقی : استنشاق دود مواد مخدر سبب آسیب مکرر سلول های آندو تلیـال عروق خونی بـه ویژه قلب شده و سبب بروز ضایعات درون داخل عروق مـی گردد مانند کاهش فشار خون ، تغییر درون تعداد ضربان قلب ، نامنظم شدن ضربان قلب ، عفونت قلب _ کـه مـی تواند ناشی از عوامل مـی و عوامل تقلبی موجود درون مواد مخدر باشد ( ریـه خشک شده شتر ، و خون خشک شده ، قره قورت ، و چند نوع از داروهای نرولپتیک و خاک چینی ) _ و همچنین مـی تواند موجب آزردگی اندوتلیوم قلب شود کـه زمـینـه را به منظور رشد مـیکروب فراهم مـی سازد و در شرایطی نیز سکته قلبی حادث مـی گردد .
اختلالات مغزی : گشادی عروق مغزی ، افزایش جریـان خون مغزی و افزایش فشار مایع نخاع ، تشنج ، پارگی شدید و ناگهانی رگ های مغزی ، التهاب مغز ، ادم مغزی و آبسه مغزی .
عوارض تنفسی و ریوی : مواد مخدر تنفس را با تغییر دادن واکنش بـه دی اکسید کربن و هم چنین با تعدیل عصبی مراکز تنفسی _ به منظور ایجاد تغییرات درون تعداد تنفس و آهنگ تنفس _ تحت تاثیر قرار مـی دهند . اِدم ریوی، اسپراسیون ، بی هوشی ، آبسه ششی ، اتلکتازی ، فیبروز ریوی ، سرفه های شدید ، برنشیت مزمن و... از جمله این عوارض هستند .
اثرات ناشی از تزریق و ناخالصی : مسمومـیت عصبی مرکزی ، ضایعات عصبی محیطی ، سندرم نفروتیک یـا نارسائی شدید کلیـه ، نارسایی شدید کبد و بیماری های بسیـاری کـه ناشی از مصرف مواد مخدر تقلبی و ناخالصی ها مـی باشد .
عفونت های خطرناک : مانند ایدز ، هپاتیت و کزاز کـه حتی مصرف یک بار سرنگ آلوده موجب گرفتاری و آلودگی بـه این سه بیماری خطرناک مـی شود . درون اینجا باید یک هشدار کاملاً جدی به معتادین تزریقی داده شود که بـه هیچ عنوان از سرنگ مشترک جهت تزریق استفاده ننمایند .
عوارض موضعی تزریق مواد مخدر : سلولیت – فلبیت (تودم و قرمزی محل تزریق ) درد، سفت شدن محل تزریق .
عوارض کلیوی : احتباس ادرار ، نارسایی حاد کلیـه ، کاهش ادرار ، نفروپاتی کلیـه کـه موجب دفع بیش از اندازه پروتیین مـی شود .
تاثیر بر غدد : کاهش مـیل ، اختلال درون ارکسیون( نعوظ) تاخیر درون انزال گاهی که تا دو ساعت کـه موجب فشار روانی شدیدی بر شخص معتاد مـی شود ، مـهار اُرگاسم ، پایین بودن مـیانگین مـیزان هورمون تستسترون نسبت بـه افراد نرمال ، کاهش تحرک اسپرم ، کاهش حجم منی ، کاهش ترشحات پروستات و سمـینال ، بزرگ شدن درون مردان ، اختلال قاعدگی درون زنان بـه صورت تغییرات دوران پریودی همراه با بی مـیلی .
تاثیر بر هورمون های دیگر: کم کاری غده فوق کلیـه ، کاهش ترشح هورمون های غده فوق کلیـه . اثرات سمـی بر پوست بدن : خارش کهیر ، خارش درون بینی کـه شاید علل عصبی داشته باشد ، ضایعات متعدد پوستی ، هموراژی پوستی ( خونریزی پوستی )
تاثیر درون حاملگی و زایمان : ( قابل توجه ان جوان ) .
سقط جنین ، جداشدگی زود رس جفت ، التهاب پرده آمـینیون ، سرو ته متولد شدن نوزاد ، مرگ داخل رحمـی جنین ، تاخیر درون رشد داخلی رحمـی ، دیـابت حاملگی ، زایمان زود رس.
اثرات مواد مخدر بر جنین و نوزاد : تحریک پذیری زیـاد ، اختلال گوارشی ، اختلال تنفسی خمـیازه ، عطسه ، تب ، خال خال شدن پوست ، لرزش ، عدم هماهنگی و بی اثری رفلهای و جویدن.
عوارض روحی و روانی : تغییرات هوشیـاری و اندیشـه ، مثل چرت زدن ناتوانی درون تمرکز فکر ، اِشکال درون فکر ، کاهش تیز بینی و ایجاد خماری
آثار حرکتی : تنبلی ، بی حرکتی
آثار رفتاری : رخوت ، سستی ، بی تفاوتی و بی ارادگی
اختلال شخصیت ضد اجتماعی : افسردگی کـه شایع ترین عارضه روانی مـی باشد ، اضطراب و نا امـیدی ، کاهش خواب Rem و افزایش خواب Non – Rem در مرحله 3 و 4 .
4-عوارض شغلی
غیبت از کار : بسیـار شایع مـی باشد صبح ها دیر سرکار مـی روند و بعد ظهرها تمایلی بـه اضافه کاری ندارند و غیبت های مکرر آنـها موجب نارضایتی مدیران مسوول مـی گردد .
اخراج و بیکاری : تنبلی و سستی کـه موجب اخراج شخص معتاد از کار مـی شود .
سوانح و رویداد حین کار : شخص معتاد بـه دلیل عوارض روحی مواد مخدر و چرت زدن های مکرر و سستی درون حین کار بیشتر از شخص عادی حوادث و رویداد کار مـی شود مانند قطع انگشتان دست ، بریدگی انگشتان ، اشتباهات مالی ، سقوط از ارتفاع ، تصادف در
رانندگی ، برق گرفتگی ، شکستگی استخوان ، ناراحتی های چشمـی و...
5- عوارض اجتماعی
ارتکاب انواع جرایم : نزدیک بـه نیمـی از زندانیـان موجود درون زندان ها درون ارتباط با مواد مخدر هستند . سرقت و دزدی ناشی از فقر اقتصادی درون جهت خرید مواد مخدر ، فحشا درون ان جوان کـه نمـی توانند پول خرید مواد مخدر را از والدین یـا کار تهیـه نمایند . فروشندگان مواد مخدر درون ابتدای فروش به این ان جوان مواد را باقیمتی ارزان و در بسیـاری موارد حتی رایگان درون اختیـارشان مـی گذارند و بعد از آن کـه ان معتاد شدند آن وقت مـی بایست بـه هر قیمتی مواد را تهیـه نمایند کـه از همـین جا فساد و فحشا درون این ان خواسته یـا ناخواسته شروع مـی شود .
انواع مشاغل کاذب : کـه در ارتباط با خرید و فروش ، نگهداری ، حمل ( دستی یـا وسیله نقلیـه) یـا استفاده از حیوانات و ... بـه وجود مـی آید .
طرد شدن : مـهجور شدن از دوستان ، همکلاسان ، همکاران و به طور کلی انی که بـه اعتیـاد شخص پی مـی برند کـه این موضوع درون بسیـاری از معتادان زمـینـه ساز منزوی شدن و کناره گیری بیشتر از اجتماع مـی باشد .
عوامل خطر ساز و عوامل حفاظتی اعتیـاد کدامند ؟
فاکتورهای مختلف نشان داده اند ،انی کـه مواد مخدر مصرف مـی کنند باانی کـه آن را مصرف نمـی کنند ، تفاوت دارند برخی از این عوامل خطرساز عبارتند از :
1- کم رویی های بی مورد و رفتارهای پرخاشگرانـه درون کلاس و نیز دریـافت تایید از طرف همسالانی کـه به رفتارهای بزهکارانـه تمایل دارند .
2- شکست درون امور تحصیلی ( اُفت تحصیلی ) ونیز ضعف درون مـهارت های اجتماعی .
در مقابل عوامل فوق عوامل دیگری تحت عنوان عوامل حفاظتی عبارتند از : پیوند محکم و استوار با خانواده و مشارکت متقابل درون رفع نیـاز و خواست های فردی واجتماعی فرزندان . عوامل نظیر : درون دسترس بودن مواد ، الگوهای مراوده ای و باور بـه این مصرف مواد بـه طور معمول درون جامعه مجاز و غیر مجاز ممنوع شمرده مـی شود نیز مـی تواند درون زمان شروع مصرف مواد درون بین جوانان تاثیر داشته باشد .
علل گرایش جوانان بـه اعتیـاد
در گرایش به مصرف مواد مخدر عوامل بسیـاری قابل طرح و بررسی مـی باشد کـه در یک تقسیم بندی کلی : زمـینـه های ایجاد آن را مـی توان بـه دو دسته تقسیم نمود .
الف_ عوامل عمومـی و کلی بروز جرم و انحراف درون مـیان واحدهای انسانی ، شامل کلیـه مسایلی کـه تاثیر آنـها درون تمامـی انحرافات و سنین مختلف قابل مشاهده مـی باشد کـه آنـها زمـینـه را به منظور بروز هر نوع بزهکاری و انحراف افراد ، از جمله اعتیـاد فراهم مـی سازند ، کـه به این ترتیب احتمال قرار گرفتن فرد درون گروهای ناهنجار قوت مـی گیرد ، مانند بی توجهی خانواده درون تربیت ، با کنترل زمـینـه و شرایط رشد کودک درون محیط های مختلف.
ب- عوامل اختصاصی ، عبارت است از کلیـه عواملی کـه زمـینـه ساز بروز فساد یـا بزهکاری خاص مـی شوند . همچون فقر و محرومـیت کـه سابقه آن درون زندگی بسیـاری از مجرمـین مشاهده مـی شود .
نظر بـه اهمـیت دو عامل فوق ، در ذیل اشاره ای گذرا بر اهم محورهای هر یک از دو دسته عوامل مذکور مـی نماییم .
الف _ مـهم ترین عوامل عمومـی و کلی در گرایش به اعتیـاد
1- محیط جغرافیـایی و طبیعی : همان طور کـه محیط زیست بر روی رنگ پوست و قبول یک فرهنگ و تعلق بـه یک ملت و دین درون افراد موثر هست در گرایش آنان بـه اعتیـاد نیز مـی تواند تاثیر گذرا باشد .
برای نمونـه واقع شدن یک منطقه یـا کشور درون کانون تولید و یـا تزانزیت و عبور مواد مخدر ، مـی تواند موجب فراوانی مواد و دسترسی راحت بـه آن به منظور افراد ساکن درون ناحیـه باشد و از این طریق تمایل بـه مصرف مواد مخدر را درون مـیان آنان افزایش دهد .
2- محیط اجتماعی : شرایط اجتماعی درون جوامع موجب مـی شود که تا ، گاهی بر اثر عوامل مختلف تاریخی و فرهنگی ، بعضی از انحرافات ، قبیح تلقی نشود . درون جامعه ای کـه زشت بودن استعمال مواد مخدر از دیدگاه افکار عمومـی ، مانند سایر انحرافات نمـی باشد . پذیرش و تمایل بـه اعتیـاد درون آن جامعه افزایش مـی یـابد .
3- محیط خانواده : خانواده درون گرایش فرد بـه انحراف نقش اساسی ایفا مـی نماید ، بـه خصوص در مواقعی کـه سرپرست خانوار از قبول مسوولیت خطیر تربیتی به منظور ایجاد محیط سالم مادی و معنوی سرباز مـی زند و یـا درون برخورد با فرزندان تبعیض های گوناگون اعمال مـی کند . درون خانواده ای کـه یکی از والدین ( پدر یـا مادر ) درون اثر طلاق درون آن ، حضور ندارند ، احتمال تمایل بـه رفتار مجرمانـه فرزندان افزایش مـی یـابد و به این ترتیب انحراف پذیری دارای ضرایب بالایی مـی شود همچنین درون شرایطی کـه فرد نوجوان و جوان درون خانواده ای کـه سرپرست آن معتاد مـی باشد ، بـه سر برد ، احتمال تمایل بـه اعتیـاد درون وی از سایرین بیشتر خواهد بود .
4- محیطهای دوستی و گروه همسالان : گروه همسالان بعد از خانواده ، بیشترین نقش را در اثر گذاری و شکل گیری شخصیت افراد عهده دار هست که این نقش درون مـیان سنین جوانی و نوجوانی از نقش خانواده به منظور فرد ، مـهمتر و بیشتر مـیباشد .
درون صورتی ورود فرد بـه گروههایی با عضویت افراد آلوده ، اخذ الگوهای غلط و از جمله اعتیـاد از طریق این گروهها غیر قابل انکار مـی باشد . درون گروههای همسالان ، با ابتلای یک عضو بـه اعتیـاد ، گرایش و پذیرش دیگر اعضای گروه بـه اعتیـاد امری غیر قابل اجتناب خواهد بود .
5- محیط آموزشی : بـه لحاظ اثر گذاری محیطهای آموزشی درون تربیت و تکوین شخصیت جوانان و نوجوانان _ با توجه بـه آنکه اکثر گروه های همسالان نیز درون آنـها شکل مـی گیرند _ محیط آموزشی بعد از خانواده ، مقام والایی دارد . درون مراکز تحصیلی کـه فضای آموزشی محدود و تعداد دانش آموزان بسیـار زیـاد مـی باشد ، و از آنجا کـه معلمـینی کـه آموزش های ویژه دیده باشند و انگیزه ی لازم جهت هدایت شاگردان را داشته باشند اندک و قلیل هستند ، علاقه تحصیلی از دانش آموز سلب مـی شده و به علت کم رنگ بودن کنترل مسوولین آموزشی ، شکل گیری گروه های انواع جرایم و انحرافات را از یکدیگر یـاد مـی گیرند و به آن مبادرت مـی ورزند کـه از جمله آنـها مـی توان اعتیـاد بـه مواد مخدر را نام برد .
ب _ مـهم ترین عوامل اختصاصی درون گرایش به اعتیـاد
1- درون دسترس بودن مواد مخدر : ساده ترین علت بروز اعتیـاد درون یک جامعه ، سهولت دسترسی بـه مواد مخدر درون آن مـی باشد . با توجه بـه این که ایران درون مسیر بزرگ ترین شاهراه ترانزیت مواد مخدر از منطقه هلال طلایی مـی باشد - کـه به همراه منطقه مثلث طلایی ، بزرگ ترین نقطه تولید مواد مخدر جهان هست _ بـه طور طبیعی موجب وفور مواد مخدر درون کشور ما شده هست که درون این بین ، دست های پنـهان استکبار جهانی را درامر توزیع مواد مخدر درون کشور نمـی توان نادیده گرفت .
2- دوستان ناباب : کودکان و نوجوانان درون جریـان جامعه پذیری و تکوین شخصیت ، به الگو پذیری از گروه همسالان تمایل دارند ، عوامل این تمایل درون زیر آمده هست .
الف _ خانوادگی : تاریخچه ی خانوادگی اعتیـاد و سوء مصرف یـا نظر مساعد نسبت بـه مواد مخدر ، تاریخچه ی خانوادگی رفتارهای ناهنجار و مخاطره آمـیز ( مانند دزدی یـا قاچاق ) آشفتگی و به هم ریختگی سیستم خانواده ،محرومـیت اقتصادی و اجتماعی از عوامل مـهم درون بروز یـا تشدید اعتیـاد بـه شمار مـی آیند . عدم آشنایی و توجه بـه تغییر و تحولات دوران نوجوانی از طرف خانواده ها نیز مـی تواند باعث تضادهای خانوادگی شده کـه این مناقشات و برخورد ها بـه نوبه خود منجر بـه کشیده شدن فرد بـه سوی رفتارهای ناهنجار از جمله مصرف مواد مخدر شود .
ب _ عوامل مربوط به تحصیل و مدرسه : درون این مورد حتما ، هم بـه نگرش فرد نسبت بـه تحصیل و مدرسه توجه داشت و هم بـه عالعمل اولیـای مدرسه نسبت بـه مسایل دوران نوجوانی و مشکلات نوجوانان .
به طور کلی نوجوانانی کـه در دوران دبستان مشکلات تحصیلی داشته و در سنین پایین رفتارهای ضد اجتماعی از خود نشان مـی دهند و نگرشی منفی نسبت بـه مدرسه دارند بیشتر از انی کـه چنین ویژگیـهایی ندارند درون معرض خطر قرار دارند .
اگر اولیـای مدرسه شناخت کافی از علل و عوامل موثر درون گرایش نوجوانان بـه سوی مصرف مواد مخدر نداشته باشند . و آموزش لازم درون جهت شناسایی افرادی کـه در معرض خطر قراردارند راب نکرده باشند و نسبت بـه رفتارهایی کـه نشان دهنده مصرف مواد مخدراست حساس نباشند ، ممکن هست واکنش هایی نشان دهند کـه باعث سوق بیشتر فرد بـه سوی مصرف مواد مخدر بشود . لذا ضروری است کـه اولیـای مدارس بـه خصوص مشاورین درون زمـینـه اعتیـاد آموزش های کافی ببینند کـه بتوانند نوجوانانی کـه یـا درون معرض خطر اعتیـاد قراردارند یـا مواد مخدر مصرف مـی کنند را بـه موقع شناسایی نموده و نسبت بـه پیشگیری از بروز اعتیـاد و یـادرمان آن اقدامات لازم را انجام دهند .
عوامل موثر در افزایش تولید وقاچاق مواد مخدر
اقتصاد : مـهم ترین عامل موثر درون افزایش قاچاق مواد مخدر سود سرشار آن هست . مشـهور است کـه سود قاچاق مواد مخدر ، به منظور قاچاقچیـان عمده ، سالانـه حدود 500 مـیلیـارد و پول درون گردش آن حدود پنج هزار مـیلیـارد دلار امریکاست .
نمودار زیر نشان مـی دهد کـه مـیزان تجارت مواد مخدر حتی از تجارت نفت هم بیشتر هست .
سیـاست : قدرت های اسثمارگر با هدف تسخیر مغزها و سلب تحرک ملت های تحت استثمار بر عرضه مواد مخدر مـی افزایند ؛ آن ها بـه جای جنگ و به کارگیری سلاح های مرگ بار از مواد مخدر مـی افزایند ، آن ها بجای جنگ و به کارگیری سلاح های مرگبار از مواد مخدر کـه سلاحی رخوت زا و سستی آور هست ، استفاده مـی کنند که تا تحرک ، فعالیت ، وطن دوستی و توان مداخله درون امور ملی را ازمردم بگیرند و بتوانند بـه اه پلیدشان و در راس آن ها حفظ قدرت شیطانی دست پا زند .
تشتت آرا و عملکرد ها : از عوامل نسبتاً مـهم افزایش تولید ، توزیع و اشاعه مصرف مواد مخدر تشتت آرا درون برخورد و عملکرد دولتمردان کشورهای مختلف درون مورد مواد مخدر هست . اغلب آنـها حتی بـه امضای خود درون مورد مفاد کنوانسیون های 1961,1971,1988 بیـانـه CMO و تعداد بسیـاری پیمان ها ، قطعنامـه ها و بیـانـه ها پای بند نیستند و به تعهدات خود عمل نمـیکنند و باز دارنده های مقرر شده درون معاهده ها زا از قبیل کنترل توزیع ، جلوگیری از پول شویی درآمدهای حاصل از قاچاق مواد مخدر ، استرداد مجرمان قاچاق مواد مخدر ، معاضدت های قضایی ، کنترل سرایت بیماری ایدز از طریق مواد مخدر با سرنگ مشترک آلوده و به طور کلی تعهدات مربوط بـه بهداشت جمعیت کشورهای خود و جامعه جهانی درون پیشگیری از مصرف مواد مخدر بـه کار نمـی گیرند ، مصرف کنندگان مواد مخدر را که تا حدودی آزاد مـی گذارند و باعث افزایش عرضه و مصرف مواد مخدر مـی شوند .
تولید تریـاک درون افغانستان درون سال 2001 بـه علت وضعیت سیـاسی طالبان ، فعالیت های دولت جمـهوری اسلامـی ایران درون برنامـه کشت جایگزین و خشکسالی کاهش چشمگیری یـافت ولی نباید فراموش کرد کـه طبق گزارش ایرنا ، پرفسور قدس ، رئیس هیئت بین المللی کنترل مواد مخدر ، درون وین ، روز 22 آبان ماه سال 1380 چنین گفته است « براساس تخمـین کارشناسان ، مواد مخدر موجود درون انبارهای داخل افغانستان معادل 300 تن هروئین ( معادل 3000 تن تریـاک ) هست که به منظور مصرف 20 سال یک کشور 60 مـیلیون نفری اروپایی کفایت مـی کند .
معتاد مزمن به مواد مخدر خصوصیـات زیر را دارد :
فرایند اعتیـاد
اعتیـاد به هر شکلی کـه باشد ، معمولاً طی یک فرایند سه مرحله ای انجام مـی گیرد ، این مراحل عبارتند از :
مصرف هروئین بـه سرعت موجب اعتیـاد مـی شود ، تریـاک بعد از مصرف دارو و حدود یکماه متوالی بـه چنین مرحله ای مـی رسد . اما اعتیـاد بـه الکل مستلزم مصرف آن بـه مدت طولانی تر هست .
شخصیت و اعتیـاد
بین شخصیت و اعتیـاد رابطه ای متقابل وجود دارد یعنی فرد بـه علت وضع خاص شخصیتی و نیـازها و شکستها ، ناتوانی درون برخورد با مسایل و ناکامـی درون زندگی ، عدم ثبات عاطفی و ناملایمات دیگر بـه اعتیـاد رو مـی آورد و اعتیـاد نیز بـه نوبه خود موجب از بین انسجام روانی و هیجانی شخص مـی شود بدین ترتیب ، بین اعتیـاد و شخصیت دور باطلی ایجاد مـی گردد کـه مبارزه با آن مستلزم تغییر شرایط بیرونی و درونی ، یعنی ایجاد اراده ای و روحیـه ای قوی و آسیب ناپذیر هست و بالاخره ، بـه دلیل فساد بافتهای مغزی کـه از مصرف مواد مخدر بـه وجود مـی آید شخص کنترل حرکات خود را از دست داده ، آمادگی آسیب رسانی بـه خود و دیگران را پیدا مـی کند از این رو ، بـه موازات افزایش معتادان ، سرقتها و انحرافات اجتماعی و اخلاقی نیز روز افزون مـی شود .
شناخت شخصیت و ویژگیـها رفتار ی معتادان بـه منظور مبارزه با اعتیـاد و نیز پیشگیری و درمان آن ، از اهمـیت ویژه ای برخوردار هست . اعتیـاد ، دگرگونیـهایی درون خلق و خوی معتاد بـه وجود مـی آورد کـه از احوال ظاهریش مـی توان بدانـها پی برد .
تشخیص معتاد
معمولاً خود معتاد اعتراف مـی کند کـه معتاد هست و نیـاز بـه ماده مخدر دارد با این حال ، برخی تغییرات روانی و اجتماعی و خلق و خوی او مـی تواند ما را درون شناخت " معتاد " یـاری دهد . درون زیر بـه چند مورد از این تغییرات اشاره مـی شود :
2 . تنگ بودن مردمک چشم ، احتمال اعتیـاد را مـی رساند ، ولی نشانـه ای قطعی نیست .
13 بی توجه ، بی علاقگی و بی تفاوتی نسبت بـه کار و گریزان بودن از انجام کارهای بدنی ، بـه ویژه ورزش
عوارض روانی
معتاد فاقد تعادل روانی است و لا ابالی گری ، عدم توجه بـه اصول و مقررات جامعه تسلیم شدن درون برابر پیشامدها، ضعف اراده ، بی توجهی بـه مسئولیتهای فردی و اجتماعی ، از
خصوصیـات رفتاری معتاد هست .
معتادان از لحاظ عاطفی نابالغ ، عصیـانگر ، بی قرار ، و دارای احساسات خصومت زا هستند . همچنین ، اینان افرادی مضطربند کـه احساس بی کفایتی و تنـهایی مـی کنند با توجه بـه این واکنشـها است کـه مـی توان تمایلات " روان نژندی " و "روان رنجوری " را درون آنـها تشخیص داد
اصل اتکای روانی مقدم بر تاثیر اعتیـاد بر جسم هست . زیرا شخص معتاد بیش از آنکه تعادل جسمانی خود را از دست بدهد تعادل روانی خود را که تا رسیدن بـه دارو از دست مـی دهد . غالب معتادان بـه ویژه آنـهایی کـه به مصرف موادی چون حشیش ، ال. سی . دی و کوکائین و الکل مبتلا هستند ، بـه بیماری های روانی نیز دچار مـی شوند .
عوارض اجتماعی
معتادان نـه تنـها مولد و سازنده نیستند ، بلکه مصرف کنندگانی هستند کـه غیر از ضرر اجتماعی هنری ندارند . فرد معتاد نسبت بـه اعضای خانواده ی خود احساس مسئولیت نمـی کند . موقعیت اجتماعی او متزلزل هست ، بـه دیگران اعتماد ندارد . و برآوردن نیـاز های خود را مقدم بر دیگران مـی داند . ر.ابط اجتماعی معتاد بسیـار سطحی و تصنعی بوده ، بـه ندرت مـی توانند پیوند های مستحکم عاطفی و وفاداری و تعهد داشته باشد . چنین فردی فقط برایی کـه بتواند به منظور او مواد مخدر تهیـه کند اهمـیت قایل هست .
ارتکاب جرایم معتادان بـه علت ضعف روابط انسانی هر روز بیشترمـی شود و به همـین دلیل اعتماد عمومـی و اهمـیت اجتماعی بـه خطر مـی افتد . زیرا اکثر معتادان ناگزیر به منظور تاًمـین مواد مخدر بـه راههای نادرست نظیر دزدی ، تجاوز بـه دیگران و آدمکشی روی مـی آورند .
چه حتما کرد ؟
بیشترین زندانیـان را افراد معتاد تشکیل مـی دهند و جالب تر آنکه بیشتر سارقان نیز معتاد هستند . از سوی دیگر آمار ها حکایت از آن دارند کـه نیز ارتباط مستقیمـی با سرقت دارد . چنانچه استان یزد کـه بیکاری درون آن نسبت بـه سایر استان ها از درصد پائین تری برخوردار هست ، سرقت درون آن کمتر صورت مـی گیرد . معتادان را حتما یک بیمار دانست و نـه یک مجرم و برای درمان و بازگردانیدن او بـه آغوش خانواده و جامعه راهکار های مناسبی یـافت .
[مقاله (راه های پیشگیری از اعتیـاد بـه مواد مخدر) ی متن برای روزنامه دیواری درباره پیشگیری از گرایش دخانیات]